فرش در گذشته یکی از لوازم ضروری خانه بود و در فرهنگ ایرانی، دید خوبی نسبت به خانه بدون فرش وجود نداشت. در حال حاضر هم کماکان این فرهنگ حفظ شده؛ اما فرش‌ها یک نقش جدید هم پیدا کرده‌اند و تبدیل به یکی از اجزای دکوراسیون هم شده‌اند؛ مخصوصا انواع فرش دستباف ایرانی که بسیاری از آن به عنوان نقطه کانونی دکوراسیون پذیرایی خود استفاده می‌کنند و از همان بدو ورود، زیبایی آن‌ها چشم مهمان را می‌گیرد.
این مقاله به معرفی انواع فرش دستباف بر اساس دسته‌بندی‌های مختلف (از نظر ابعاد، جنس، طرح و شهر) می‌پردازد تا اگر خواستید این فرش را به خانه خود اضافه کنید، بدانید که کدام نوع آن با سلیقه و دکوراسیون شما هماهنگ‌تر است. برخی از انواع باکیفیت فرش دستباف (مثل انواع فرش دستباف بیجار و بختیاری) را می‌توانید از تولیدی فرش دستباف رحیمی بخرید.
انواع ابعاد فرش دستباف
می‌توانید در هر جایی از خانه خود از انواع فرش دستباف در ابعاد مختلف استفاده کنید. در این بخش به شما می‌گوییم که دسته‌بندی ابعاد فرش دستباف چگونه است.
قالی
معمولا وقتی اسم فرش دستباف را می‌شنویم، اول واژه قالی به ذهنمان می‌آید و برای بسیاری از ما فرش دستباف با قالی برابر است. در تعریف تخصصی‌تر، قالی فرش دستبافی است که در ابعاد 6، 9، 12 و 24 متری بافته می‌شود.
البته در برخی از شهرها یا روستاها فرش‌های دستباف با ابعادی بین این اعداد بافته می‌شوند. مثلا در تولیدی فرش دستباف رحیمی می‌توانید انواع فرش دستباف بختیاری را با ابعاد 6.6 متری هم پیدا کنید.
قالیچه
بر اساس استاندارد سنتی، مساحت قالیچه بین 1.5 تا 5 مترمربع است. این نوع فرش دستباف خود به دو نوع پرده‌ای و سجاده‌ای تقسیم می‌شود. ابعاد قالیچه سجاده‌ای 2.20 در 1.40 و ابعاد قالیچه پرده‌ای هم معمولا 2.5 در 1.5 متر است.
کناره
این نوع فرش دستباف با توجه به کاربردش نام گذاری شده است؛ چون به صورت سنتی از آن در کنار قالی یا قالیچه استفاده می‌شود و کار آن پوشاندن کناره‌های اتاق و راهروها است، کناره نامیده می‌شود. همان طور که احتمالا حدس می‌زنید، این فرش عرض کم و طول زیادی دارد. عرض آن معمولا نیم تا 1.7 متر است و طول آن از 3 متر شروع می‌شود و ممکن است تا 20 متر هم برسد.
کَلِّگی
کلگی یکی از انواع فرش دستباف است که این روزها نام آن را کمتر می‌شنویم. در تعریف سنتی کَلِّگی به فرشی گفتی می‌شود که عرض آن از قالی کمتر و طول آن هم از 4 متر کمتر است.
ذرع و نیم و ذرع و چارک
فرش دستباف ذرع و نیم بیشتر شبیه به مربع است؛ چون عرض و طول تقریبا یکسانی دارد. ابعاد استاندارد این فرش 1.5 در 1.4 و 1.6 در 1.1 است. به فرش دستبافی که ابعاد آن 1.3 در 0.8 متر باشد، هم ذرع و چارک می‌گویند.
پشتی
این روزها دیگر کمتر کسی در خانه خود پشتی می‌گذارد؛ اما در گذشته یکی از رایج‌ترین انواع فرش دستباف بود. مساحت کلی پشتی به کمتر از یک متر مربع می‌رسد و ابعاد استاندارد آن 60 در 90 سانتی متر است.
برای این که بتوان داخل آن را با الیاف و پشم پر کرد، پشتی را به صورت دولایه می‌بافند که فقط لایه رویی طرح دارد. در مناطق گرگان و بجنورد، برای قسمت پشت نوعی گلیم می‌بافند و به آن قارچین می‌گویند.
پادری
پادری کوچک‌ترین عضو خانواده فرش‌های دستباف است و اسم آن، کاربرش را لو می‌دهد. بزرگ‌ترین ابعاد پادری 60 در 90 سانتی متر است و معمولا در ابعاد کوچک‌تر بافته می‌شود.
انواع جنس فرش دستباف
فرش دستباف با الیاف طبیعی پشم، ابریشم یا کرک بافته می‌شود. به همین دلیل یکی از مزایای اصلی آن، نزدیک کردن محیط زندگی به محیط زیست و افزودن حس زندگی به خانه است.
فهرست زیر، انواع جنس فرش دستباف را نشان می‌دهد:
- فرش تمام پشمی: تار، پود و پرز انواع فرش دستباف پشمی از پشم گوسفند ساخته می‌شود و بیشتر فرش‌های عشایری از نوع تمام پشمی هستند. البته در برخی از انواع فرش دستباف بختیاری هم از ترکیب پشم با نخ استفاده می‌شود.
- فرش تمام ابریشم: گران‌ترین نوع فرش دستباف که بسیار زیبا است و پرز و چله (تار یا نخ‌های عمودی) آن از نخ ابریشم ساخته می‌شود.
- فرش گل ابریشم: این نوع فرش تلفیق فرش پشمی و ابریشم است و در ساخت گل‌ها و طرح‌های اصلی آن، از نخ ابریشم استفاده می‌شود.
- فرش کف ابریشم: این نوع فرش دستباف برعکس نوع قبلی است و طرح‌ها و نقش‌های اصلی آن را با پشم می‌بافند.
- فرش سوف: نقش‌های اصلی این فرش برجسته است و در هر رج از آن 2 نخ پود ضخیم و نازک استفاده می‌شود. پود نازک‌تر معمولا از جنس طلا یا نقره است و به همین دلیل بیشتر فرش سوف را در موزه‌ها نگهداری می‌کنند.
- فرش کرک ابریشم: این نوع فرش دستباف هم نفیس محسوب می‌شود؛ چون در پرز آن از نخ کرک (نرم‌تر و لطیف‌تر از ابریشم) و در چله آن از نخ ابریشم استفاده می‌شود.
انواع فرش دستباف رحیمی با استفاده از پشم دستریس گوسفند تهیه می‌شود؛ یعنی پشم خریداری شده از دامدار را با روش سنتی به نخ تبدیل و بعد با استفاده از رنگ‌های گیاهی آن را رنگ می‌کنند. به همین دلیل پخش و تغییر رنگ (به دلیل استفاده از رنگ های صد در صد گیاهی) در انواع فرش دستباف پشمی این برند دیده نمی‌شود.
دسته‌بندی انواع فرش دستباف بر اساس طرح
اسامی فرش‌های دستباف ایرانی معمولا از روی طرح یا منطقه‌ای که فرش در آن بافته می‌شود، برداشته می‌شود و برخی از طرح‌ها، به صورت اختصاصی به یک منطقه، قوم یا شهر تعلق دارند.
در این قسمت، به انواع طرح‌های رایج فرش دستباف ایرانی اشاره می‌کنیم:
- طرح شاه عباسی: گل شاه عباسی در بسیاری از انواع فرش دستباف به کار می‌رود. این طرح شکلی گرد دارد که چند گلبرگ در مرکز آن دیده می‌شود و بعد با گلبرگ‌های بزرگ‌تر و کوچک‌تر بسط پیدا می‌کند.
- طرح اسلیمی: در این طرح گل‌ها و شاخه‌های برگ‌دار به صورت دورانی و با تکرار بافته می‌شوند.
- طرح قابی یا خشتی: در این طرح، مجموعه‌ای از قاب‌های کوچک دیده می‌شود که به صورت فشرده در کنار هم قرار گرفته‌اند و طرح برخی از آن‌ها یکسان است. انواع فرش دستباف بختیاری با طرح خشتی بافته می‌شوند.
- طرح هدیش: این طرح شبیه به نوع قبلی است؛ با این تفاوت که قاب‌ها به صورت نواری در کنار حاشیه فرش بافته می‌شوند و وسط فرش معمولا طرحی ندارد.
- طرح افشان: طرح افشان شباهت زیادی به طرح اسلیمی دارد؛ اما تمامی طرح‌های وسط آن به هم پیوسته است و جزئیات بیشتری دارد. این طرح در انواع فرش دستباف تبریز بیشتر دیده می‌شود.
- طرح واگره‌ای: در این طرح، یک شکل یکسان در تمامی بخش مرکزی فرش به صورت متراکم تکرار می‌شود.
- طرح درختی: همان طور که از نامش پیدا است، در این طرح یک درخت در وسط قرار دارد و ممکن است در اطراف شاخ و برگ درخت، حیوانات هم دیده شوند.
- طرح بته جقه: در این طرح بته جقه یا همان سرو سرکج ایرانی در اندازه‌های مختلف تکرار می‌شود.
- طرح گلدانی: در این طرح فرش یک گلدان بزرگ در مرکز فرش قرار دارد که گل‌های آن سرتاسر فرش را می‌پوشاند. ممکن است در اطراف شاخه‌ها هم چندان گلدان کوچک به صورت متقارن کار شود.
- طرح ترنج و لچک: ترنج شکلی چندضلعی و منظم است که از طرح‌های ریزتر متقارن تشکیل می‌شود و در مرکز فرش قرار می‌گیرد. لچک هم معمولا یک‌چهارم همان طرح است که آن را در گوشه‌های فرش کار می‌کنند.
- طرح هندسی: در این فرش اشکال هندسی منظم (معمولا لوزی) در وسط و اطراف آن تکرار می‌شوند.
- طرح ماهی: شکل اصلی در این طرح، نوعی لوزی کشیده است که بیننده را به یاد ماهی می‌اندازد.
انواع فرش دستباف ایرانی بر اساس منطقه کدامند؟
همان طور که گفتیم، اسامی فرش‌های دستباف ایرانی بر اساس منطقه، شهر یا روستایی که فرش در آن بافته شده انتخاب می‌شود. در ادامه به این دسته‌بندی فرش دستباف می‌پردازیم:
انواع فرش دستباف تبریز
فرش دستباف تبریز پرزهای کوتاه و زبر دارد و طرح‌های آن جزئیات زیادی دارند. معمولا در بافت این فرش از یک طرح مدال مانند در وسط استفاده می‌شود که نقوش اسلیمی، افشان، بید مجنون و سرو در اطراف آن قرار می‌گیرند.
به دلیل نزدیکی هریس به تبریز، فرش دستباف این شهر شباهت زیادی به فرش دستباف تبریز دارد. البته حاشیه‌های مدال وسط فرش هریس، نسبت به فرش تبریز پهن‌تر است.
انواع فرش دستباف کاشان
در انواع فرش دستباف کاشان معمولا از طرح لچک و ترنج به همراه گل‌های شاه عباسی استفاده می‌شود. زمینه فرش کاشان آبی، لاکی، قرمز یا بژ است.
فرش دستباف قشقایی
ایل قشقایی از عشایر نامدار و پر افتخار ایرانی محسوب می‌شوند که زیستگاه آن‌ها استان فارس و استان‌های مجاور است. در طرح‌های فرش قشقایی همان مدال فرش تبریز وجود دارد؛ اما اطراف آن با مدال‌های کوچک‌تر یا عناصر اصلی زندگی عشایری مثل حیوانات و درختان تزیین می‌شود. زمینه این نوع فرش دستباف معمولا تیره و به رنگ قرمز یا قهوه‌ای است.
تولیدی فرش دستباف رحیمی روش تولید فرش دستباف قشقایی را با فرش شهری تلفیق کرده است؛ یعنی طرح استانداردی دارد و نخ‌های آن از پشم دستریس ساخته می‌شوند.
فرش دستباف بختیاری
فرش بختیاری هم از جمله فرش‌های دستباف ایلیاتی است که به خاطر طرح‌های ذهنی خود شهرت دارد. معمولا الگوی خشتی با نقش باغ در طرح‌های ذهنی انواع فرش دستباف بختیاری مشترک است و بختیاری‌ها برای بافتن فرش از پشم دام‌های خود استفاده می‌کنند.
فرش دستباف قم
فرش‌های قم معمولا از پشم و ابریشم ساخته می‌شوند و همچنین تراکم بالایی دارند. طرح فرش قم معمولا تلفیقی از طرح‌های شهرهای مختلف است؛ اما طرح فرش کاشان در آن حضور پررنگ‌تری دارد.
فرش دستباف بیجار
فرش بیجار فرشی متراکم و فشرده است و در بافت آن از پشم دستریس استفاده می‌شود. فشرده بودن این فرش باعث می‌شود که گرد و خاک در آن کمتر نفوذ کند و در نتیجه عمر آن بالا می‌رود. الگوی ریز ماهی، مدالی و گلدار در انواع فرش بیجار به وفور دیده می‌شود و ابعاد این فرش معمولا از اندازه‌های استاندارد قالی دستباف تبعیت نمی‌کند.
فرش دستباف بیجار هم یکی از انواع فرش دستباف است که به صورت تخصصی در فرش رحیمی تولید می‌شود.
فرش مشهد
به دلیل کیفیت بالای مواد به کار رفته در فرش مشهد، این نوع فرش دستباف در زمره فرش‌های لوکس قرار می‌گیرد. این نوع فرش هم با طرح ترنج و لچک یا مدالی تولید می‌شود. نرم بودن الیاف، مهم‌ترین مشخصه فرش مشهد است.
فرش اصفهان
طرح فرش اصفهان بیشتر وام‌دار کاشی کاری‌ها و تزیینات بناهای تاریخی این شهر است و به همین دلیل جزئیات زیادی دارد. فرش‌های اصفهان صادراتی با تراکم و ضخامت کم تولید می‌شوند و گل شاه عباسی هم حضور پررنگی در فرش‌های این شهر دارد.
فرش کرمان
فرش دستباف کرمان آن قدر مشهور است که به ضرب المثل‌های ایرانی هم راه پیدا کرده است. فرش کرمان بیشتر به خاطر حاشیه‌های پهن و زمینه لاکی خود شناخته می‌شود و در وسط آن طرح مدال و در حاشیه آن هم طرح گل به چشم می‌خورد.
قیمت انواع فرش دستباف
در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با انواع فرش دستباف ایرانی آشنا کنیم و به دسته‌بندی آن بر اساس محل بافت (مثل انواع فرش دستباف بختیاری و بیجار)، طرح، جنس و… پرداختیم. تولیدی فرش دستباف رحیمی بیشتر بر تولید فرش دستباف بیجار و قشقایی متمرکز است؛ اما می‌توانید انواع فرش دستباف هریس و تبریز را هم از فروشگاه این برند خریداری کنید.
برای اطلاع از قیمت انواع فرش دستباف هم می‌توانید با شماره‌های پایین این صفحه تماس بگیرید یا به صفحه اینستاگرام رحیمی کارپت دایرکت بدهید.
