اجزای فرش دستباف و آشنایی با بخش های مختلف آن

حاشیه فرش:

حاشیه فرش یکی از اجزای فرش دستباف است که معمولا به دو شکل باریک و پهن اطراف طرح مرکزی فرش را می‌پوشاند و وجود یک حاشیه پهن در میان حاشیه‌های باریک باعث می‌شود تا تعداد آنها فرد باشد.

لچک فرش:

به یک چهارم نقشه میانی با شکلی مشابه و یا اکثرا متفاوت با آن در چهار گوشه متن فرش در اصطلاح قالی بافان، لچک می‌گویند و اگر این لچک ها توام با ترنج باشند طرح را لچک و ترنج می‌نامند.

زمینه فرش:

زمینه فرش از اجزای فرش دستباف و بخشی است در میان فرش که گل‌ها و اجزای طرح بر روی آن نقش بسته‌اند و اغلب در رنگ‌های لاکی، کرم و سرمه‌ای انتخاب می‌شود.

کلاله فرش:

در بالا و پایین ترنج میانی غالبا دو سر ترنج بافته می‌شوند که در اصطلاح طراحان، شمسه و یا کلاله نامیده می‌شوند. گاهی ممکن است این کلاله ها با تعداد زیاد، تمامی محیط ترنج را در برگیرد.

از آنجایی که برخی از این شمسه ها که از اجزای فرش دستباف هستند، شکل خربزه را تداعی می‌کنند در اصطلاح آن را ترنج خربزه ای می‌نامند ونمونه بارز آن، ترنج فرش تاریخی اردبیل است.

کتیبه فرش:

در حد فاصل ترنج و سر ترنج گاهی شکلی به نام کتیبه ترسیم می‌شود که در آن ممکن است نام اشخاصی نوشته شود.

ترنج فرش:

به بخش مرکزی فرش که معمولا دایره، بیضی، لوزی و یا چند پره باشد ترنج گفته می‌شود. هرگاه چند ترنج داخل یکدیگر قرار گرفته باشند ترنج را تودرتو و یا به عبارتی کاسه نیم کاسه می‌نامند.

در صورتی که ترنج که از قسمت‌ها و اجزای فرش دستباف است، در متن فرش، حالت پیشرفته و مسلط را داشته باشد، به آن ترنج مداخل می‌گویند (نمونه فرش های هریس). اندازه ترنج در فرش های نقاط مختلف تغییر می‌کند.

به عنوان مثال در قالیچه ها و قالی های بافت اصفهان، کاشان، نایین و آباده ابعاد آن کوچک و در فرش های تبریز، هریس و مشهد تا حدودی بزرگ تر است.

در برخی از طرح های ترنج دار به جای ترنج واحد میانی به دو یا سه ترنج کوچک در امتداد یک خط عمودی (بیشتر در شکل های هندسی) و گاهی چندین ترنج در متن فرش با فاصله های منظم دیده می‌شود.

سرترنج فرش:

سرترنج فرش از بخش ها و اجزای فرش دستباف است و معمولا در ابتدا و انتهای طرح ترنج قالبی به همراه اجزای طرح کشیده می‌شود.